Her er brevet styret i grendalaget har sendt til Vestland fylkeskommune med kopi til Bremanger og Kinn kommune om å få utbetring av særleg svingen på Myklebust, autovern i Vindspollen og nytt dekke sørover frå Botnane.
Datofesta aktivitetar i Botnane og Årebrot grendalag i 2024
24. mars (palmesøndag): Påskekafe Årebrot grendahus, kl.16.00.
28. mars (skjærtorsdag): Sendebrett-konkurranse/kafe, Botnane, kl.12.00.
13. april (laurdag): Strandrydding før hekkesesongen
04. mai (laurdag): Dugnad og kafe i Botnane, 10.00-15.00.
17. mai (fredag før pinse): Årebrot grendahus kl. 13.00 (påmelding)
01. juni (laurdag): Dugnad og kafe på Årebrot, kl. 10.00-15.00.
22. juni (laurdag): Jonsokkbål på Jørnjorda, Botnane kl. 18.00.
12.-14.juli: Bygdehelg Botnane-Årebrot m/underhaldning, fottur, lunsjkafe, fiske-konkurranse, sendebrett-konkurranse, gudsteneste, BASAR, m.m.
04. august: Søndagskafe Botnane grendahus kl. 16.00.
01. september: Søndagskafe Botnane grendahus kl. 16.00.
12.-14. september: Kurs i turrmuring med Haakon Aase, om det blir nok interesserte innan 12. april. 10 deltakarar.
06. oktober: Søndagskafe Botnane grendahus, kl. 16.00.
19. oktober (laurdag): Haustfest på Årebrot grendahus v/fam. Uren m/fl.
Kåring av det største graskaret dyrka i området sommaren 24. Påmelding innan 5. okt.
03. november: Det blir ikkje søndagskafe denne helga
16. november (laurdag): Hjortefest i Botnane v/hjortejegarane (påmelding)
23. november (laurdag): Julemesse og kafe på Årebrot grendahus, kl.13.-16.00. v/Britt Maret Sunde og Sypikene m/fl.
01. desember: Adventskafe Botnane grendahus, kl. 16.00
27. desember: Romjulekafe Botnane grendahus, kl. 16.00 (påmelding)
Det kom 14 medlemmer til årsmøte i Botnane og Årebrot grendalag i Botnane 16. mars 2024. Det er eit svært aktivt grendalag, særleg sett i høve til folketalet i området. Vi er heldige med at mange fleire kjenner seg knytte til bygdene og støttar opp om grendalaget, både med å vere medlemmer og delta i arbeidet. Per dags dato har Botnane og Årebrot grendalag 180 medlemmer. Det er rekord.
Framfor årsmøte 2024 gjekk vi nøye gjennom medlemslista og innebetalingane for å ha eit så rett medlemstal som råd. Vi hadde nok fleire enn 148 betalande medlemmer i 2023. Mange har betalt for fleire enn seg sjølv, utan å skrive opp namna på kven dei andre var. Og fleire nye medlemmer har ikkje sendt melding til leiaren om at dei melde seg inn, og dermed vert ikkje alle registrerte med namn på lista. No trur vi det skal vere i orden og vi er glade for alle medlemmer, både nye og gamle. Det gjev ein ekstra kveik i arbeidet at folk støttar opp om laget. Medlemmene er folk som bur her, har vakse opp i desse bygdene, har hytte og eigedom her, eller det er folk som ynskjer å støtte eit lite grendalag og ser verdien av arbeidet vårt.
Årebrot kai
Det kom framlegg om å byte namn på Villevik kai til Årebrot kai, for å hjelpe dei som ikkje er lokalkjende til å finne fram. Styret skal ta spørsmålet opp med vegstyresmaktene og på nytt søkje om å få eit skilt til Årebrot kai i Myklebustkrysset.
Meir parkeringsplass ved gravstaden
Styret vart også oppmoda om å ta kontakt med grunneigar og Bremanger kommune om utviding av parkeringsplassen ved gravstaden i Botnane. Der er det plass til få bilar i tillegg til bårebilen, og det tek lang tid før siste del av gravferda kan byrje, fordi folk må parkere lang frå gravstaden og gå attende dit.
Styret for grendalaget
Åsmund Berthelsen vart attvalt som leiar for Botnane og Årebrot grendalag for eitt år. Nestleiar Nina Seljestokken tok attval for to år, det same gjorde styremedlem Marion van Eck Ederveen. John Sande er nytt styremedlem etter Vetle Aase Øvrebotten, som ikkje tok attval. Styremedlem Helen Aasen var ikkje på val. Varafolk er Hannele Turunen, Britt Maret Sunde og Bjørg Kleiven. Dei to siste er nye. Dei som ynskjer å ta kontakt med folk i styret finn e-post og mobilnummer under «Om oss» på denne sida.
Sigfred Nøttingnes vart attvald som revisor. Valnemnd for 2025 er Elisabeth Ruud Nordbotten, Marit Brandsøy og Solbjørg Sørbotten.
Kvar gong eg ser skulpturane til Aase Botnmark vert eg minna om at eg lova henne å skrive om farbror hennar, Thorbjørn Øvrebotten (1886-1967), som skar geiter, kyr og sauer i tre med tollekniven. «Han var ein kunstnar med kniven», sa Aase, og fortalde at ho kjende på eit sterkt kunstnerisk slektskap med denne onkelen. «Vi hadde same givnaden», sa Aase Botnmark.
Thorbjørn Øvrebotten og litt av alle dyra han skar i tre. Bilete er teke 30. september 1962, av fotograf Kaare Botnmark.
Farbror til Aase var farfaren min og eg har vegra meg for å skrive om mine eigne. Men no er det ikkje lenger så mange andre som kan fortelje om den store geiteflokken hans i tre. Den er etter kvart delt i mange mindre flokkar og enkeltdyr til oldeborn, borneborn, born, folk han var onkel til og andre som han, eller Besta Magna, sette pris på. Mange har truleg ei geit i hylla, som dei har arva, men ikkje veit meir om. Nokon godt vaksne hugsar kanskje monteren med «Bukkane bruse», i samband med Florø by sitt 100-årsjubileum 16. mai 1960? Der hadde Aase Botnmark dramatisert dette eventyret med Bestefar sine bukkar i ein monter for Florø husflidslag, på Florø barneskule (?) Der var det mange utstillingar av det folk dreiv på med i området i 1960, og eg har eit svakt minne om at vi var på Flora for å sjå bukkane til Bestefar på utstilling.
Aase Botnmark si dramatisering av eventyret «Bukkane bruse» til ei husflidutstilling i høve 100-årsjubileet for Florø by i 1960. Foto: Aase Botnmark.
Thorbjørn Øvrebotten vart fødd 22. mars 1886. Foreldra var Brita Øvrebotten (1858-1951), fødd Husefest, og Hans Øvrebotten (1859-1928), eigar av inste garden i Botnane. Dei fekk til saman 13 born, to av dei døydde som små barn. Bestefar hadde to eldre brør, August og Peder, som reiste til Amerika og døydde der som unge. Thorbjørn var eldst av dei fem gutane som var att heime og vart såleis odelsgut. I 1923 gifta han seg med Magna Nordbotten (1900-1992) og dei fekk to barn, Arne (1923-2017) og Oddbjørg (1928-2023).
Skar fyrste dyra på anlegg
Til liks med fleire (alle?) av brødrene sine gjekk Thorbjørn Øvrebotten på Holmøy arbeidsskulen, Holmøyane i Nordfjord. Skulen var den eldste i sitt slag her i landet og føremålet med skulen var å gje opplæring i snekring, smiing, måling og teknisk teikning, tilpassa å vere attåtnæring i jordbruket og for handverk på landsbygda. Det var ein god skule.
Det var som anleggsarbeidar på Rjukan-anlegga, truleg rundt 1910, at Thorbjørn byrja å skjere i tre. Vi har ein liten dyreflokk frå den tida, som har overlevd motten (bille som går på treverk). I Telemark laga han små modellar som kom att i seinare og større arbeid. Bestefar si tid som anleggsarbeidar omfatta også starten på kraftutbygginga i Svelgen kring 1917. Kor lenge han arbeidde der veit eg ikkje, men frå starten av 1920-talet dreiv han garden i Botnane med geiter, kyr og hest.
Dyreflokken frå då han byrja skjere i tre, som anleggsarbeidar rundt 1910. Foto: Magni Øvrebotten.
Under andre verdskrig (1940-45) var han aktiv i motstandsarbeidet mot den tyske okkupasjonsmakta. Vi veit ikkje når han byrja med det, men i alle høve frå januar 1944 til krigen slutta var han og familien hans med i arbeidet med å gøyme og halde mat i motstandsfolk, fyrst i heimehusa, seinare i ei spartansk hytte i Nøre dalen. Der hyste dei 6-7 mann og ein radiosendar. Våren 1945 måtte Thorbjørn og sonen Arne også gøyme seg på skogen, då tyskarane kom på døra etter dei 13. mars 1945. Det var same dagen som tyskarane fann radiostasjonen Roska i Breivika og skaut radiotelegrafisten Atle Svardal og tok medhjelparen Fredrik Persen til fange. Motstandsmannen Isak Breivik, som dei samarbeidde med, vart og teken til fange den dagen.
Fram på 1950-talet byrja helsa til Thorbjørn å svikte, han fekk problem med å gå. Beina svikta fordi hoftene gjorde det. Det er ei familiesvaktheit som i dag kan opererast, men ikkje den gongen. Han hadde vore ein grusar til å arbeide, seint og tidleg, og hadde teke mange tunge tak både med steinrydding på garden og arbeid i skogen. Han prøvde å henge med i gardsarbeidet så lenge han makta, men med to stavar var det begrensa kva han fekk gjort.
Han var fysisk utsliten, men det låg ikkje for han å sitte gjerandslaus, så han tok opp att treskjeringa frå ungdomen. Kor mange dyrefigurar han laga har eg inga aning om, men det var store flokkar med dyr. Mest geiter. Han må ha vore glad i geita. Han skar også nokre sauer, kyr og stutar, to hundar, ein gris, ei kjerring og ein mislukka mann.
To tilhogde emne, det største til ein bukk, den minste til ei geit. Det andre er av ei
geit brordottera Aase Botnmark fargela til utstillinga i Florø i 1960. Aase arbeidde då som retusjør og fotograf i Florø.
Laga kjerring som barnevakt
Fyrst grovhogg han eit emne med øks, for så å gå laus på det med tollkniven. Han trylla fram den eine geita etter den andre. Kjøkkengolvet vart fullt av spon der han sat på ein krakk, mellom vindauget og kjøkkenbordet, og smidde. Som liten unge hadde eg stor glede av å ligge på rygg under bordet og putte spon opp i bestikkskuffa! Kvar gong dei opna skuffa taut det ut spon. Det er slikt berre besteforeldre finn seg i.
Eg var i tre-fire-årsalderen då Bestefar fekk ansvaret for å passe meg medan dei andre var i ei gravferd i bygda. Han skar på ein kvinnefigur og heldt meg i ånde med å fortelje at han laga ei kjerring, ei slik som Besta. Eg sat i vindaugskarmen med føtene på krakken han sat på, og drog i dei breie bukseselane hans. Dei var grå med blå striper. Drog dei ut og slepte så det small mot den breie ryggen hans. Om att og omatt, medan han skar og kjerringa med knute i nakken vaks fram. Tolmodet hans virka endelaust. Då det gjekk i utedøra rende eg ut i gangen og ba alle om å kome og sjå på «sjæringa hass bestefar». Besta var oppteken av at eg måtte arve denne kjerringa. No står ho hjå meg saman med ein mann Bestefar aldri hadde framme. Han er litt kortføtt, eller «for side i lortefallet», hugsar eg det vart sagt om den karen.
Det var dyr, og særleg geiter, han levandegjorde best med kniven. Stolte bukkar som kneisar med hovudet og geiter med føtene godt planta i bakken. Og eit og anna kje. Men det ypperste arbeidet vart kyra, som sleikjer seg bak på låret, rekna for å vere. Ho fanst i liten versjon frå då han var på anlegg i Telemark, og fekk meir liv i seg frå den aldrande Thorbjørn si hand. Den kyra skulle fylgje garden, fastslo Besta.
Kyra som sleikjer seg bak på låret er halden for å vere av det beste han skar.
Geiter på alle skåp og hyller
Det siste bilete av Bestefar og dyra er teke av fotograf Kaare Botnmark (mannen til Aase Botnmark) 30. september 1962, dagen etter at Faster Oddbjørg gifte seg med Ståle Sørbotten. Geitene stod i mengder oppe på alle skåp og hyller. Bestefar skar nok geiter eit tid etter dette, men dei siste fem åra han levde var han lam etter fleire slag. Han vart sengeliggande og kunne ikkje snakke. Besta stelte han heime, med avbrot av fleire innleggingar på sjukehuset i Florø. Han døydde 8. september i 1967. Då var eg 13 år.
Det var vanskeleg at Bestefar ikkje kunne snakke, eg visste ikkje kva eg skulle seie når eg var på besøk i kammerset hjå han. Kvidde meg for å gå inn. Besta måtte alltid vere med og fortelje for meg, kva eg dreiv på med. Eg sat berre der og hadde lyst til å gå, og hadde dårleg samvit for det, både då og etterpå.
Bestefar var ikkje ein veldig pratsam mann, han lytta nok meir enn han snakka. Det var ikkje han som fortalde om då han var liten, det tok storesystra Ragna seg av. Ho budde på nabogarden og var ein forteljar av Guds nåde. Ragna var ikkje tung å be når eg ville høyre om barndommen deira. Eit glansnummer var då fleire av brørne sette ei kyrabjølle på grisen og slapp han ut. Det var vinter, og det vart eit svare leven og vanskeleg å få grisen i hus att. Bestefar hadde vore med på det, men han var ikkje av dei mest kreative spiloppmakarane i brødreflokken, slik Ragna skildra dei. Livet hans elles har eg blitt fortalt om av Besta, Faster og far min. Men dyra hans fekk eg eit nært forhold til gjennom leiken i sponen, og minnet om då hine var i gravferd og Bestefar skar seg ei kjerring, med meg som styggen på ryggen.
Kjerringa Bestefar laga frå to vinklar. Foto: Magni Øvrebotten.
Av Magni Øvrebotten, 23.03.2023.
Leiaren i Arbeidsnemda for fast vegsamband til Botnane og Årebrot Åsmund Berthelsen gjekk gjennom kampen for veg til dei to bygdene på 30-årsmarkeringa søndag 3.12.
Er det her det skal ende? Det var tittelen på eit hefte som Arbeidsnemnda for fast vegsamband til Årebrot og Botnane sende til fylkespolitikarane i 1984. Med det starta sluttkampen for veg mellom dei to bygdene. Og det vart veg, og dagane då vegstrekningane vart offisielt opna er to merkedagar i historia til Årebrot og Botnane, 1.august 1987 og 11.desember 1993.
22 kom, åt middag og prata. Dei fekk også høyre kortversjonen av historia om vegen som til slutt vart ein røyndom.
Og dette ville grendalaget markere og inviterte til fellesmiddag i grendahuset i Botnane i dag, søndag 3.desember. 22 kom, åt ein god middag og prata om den lange vegkampen. Og fekk ein gjennomgang av veghistoria, frå 1930-talet og fram til den 11.desember 1993 då det var offisiell opning av den siste parsellen, frå Sagebø til Botnane. Den 1.august i 1987 var det offisiell opning ved grensa mellom Flora og Bremanger kommune, ved Husefest.
Leiaren i samferdsleutvalet i Vestland, Arve Helle var invitert og kom. Han hadde aldri køyrd Frøysjøvegen frå Myklebustkrysset og sørover. Men han hadde vore innom Botnane med ferja som gjekk frå Smørhamn, via Botnane til Florø. Den slutta å gå den dagen vegen mellom Sørgulen/Sagebø og Botnane vart opna.
Helle tykte veghistoria var spennande og interessant å høyre, og han kjende seg mykje att med den kampen dei hadde hatt for Dalsfjordbrua gjennom nokre 10 år fram til realisering for 10 år sidan i 2013.
Randi Holsen, t.v og Else Frøynes var aktivt med i Arbeidsnemnda for fast vegsamband til Årebrot og Botnane og var på fylkestinget fleire gonger for å få vegen inn på vegbudsjettet.
Arbeidsnemnda for fast vegsamband var samansett av folk frå båe dei to bygdene. På festen søndag var Else Frøynes, Randi Holsen, Håkon Årebrot og underskrivne med. Solbjørg Sørbotten var også med då nemnda var på fylkestinget for å påverke politikarane. Johannes Nordbotten og Norvald Seljestokken er døde.
I mitt riss av veghistoria stilte eg spørsmål om kva vegsaka handla om, og korleis vi nådde fram. Svaret på det fyrste var at det handla om framtida for bygdene. Det var eit vere eller ikkje vere. Kanhende spesielt for Botnane som ikkje hadde veg fram til snøggbåtane som trafikkerte Villevika på Årebrot. Vegen mellom dei to bygdene gjorde at dei kunne pendle til jobb i Florø.
Flytte til bygda
Nokon flytte til bygda på lovnad om veg – og fleire kom då vegen var eit faktum. Og det er fleire arbeidsplassar enn innbyggarar i dei to bygdene. Så her er det innpendling.
I Botnane bygde folk sjølv veg gjennom bygda frå 1930-talet og framover til kring 1960. Sysselsettingsarbeid og eigeninnsats var oppskrifta. Frå Villevika og nordover vart det bygd vegfondsveg med ein sum kvart anna år. Men denne vegen stoppa i fleire år, 500 meter frå Breivika der det budde tre eldre menneske i 1984.
Det vart etterkvart brukt hardare ord for å påverke. Her frå ei fråsegn vedteke på folkemøte den 13.mai 1984
Oppsitjarane i Botnane prøvde å få kommunen til å bygge veg sørover mot grensa til Flora, men fekk knapt svar. Og i eit vedtak sa Bremanger kommune direkte nei til å ta inn vegprosjektet.
Men kring 1980 var tålmodet slutt og ein brukte hardare ord og ba ikkje lenger om veg, men kravde det. Her er eit døme frå eit folkemøte 13.mai 1984:
Ei ny tid
Arbeidsnemnda skreiv ikkje lenger berre brev, men reiste på fylkesting og møtte politikarar frå alle parti. Og vi hadde møte med Samferdsleutval. Vi gav oss ikkje, men det var både oppturar og nedturar. Gladmelding eine året – og sjokk neste år. Til slutt vart det eit spleiselag for å få bygd vegen mellom bygdene. Og så kom vegen nordover frå Botnane til vegen som alt vart bygd til Sørgulen/Sagebø.
Bremanger kommune var lenge ikkje til stor hjelp. Og då kommunen bygde fleire vegar til bygder i kommunen kom ikkje Botnane med, men då kom vegen inn i fylkesvegplanen vegparsellen vart realisert.
Det som for mange var ein draum vart røyndom til slutt! Og ei ny tid kom til bygdene. Dei hadde fått fridomen til å reise og kome når dei ville – og dei kunne pendle med bil, båt og buss.
Teskt: Åsmund Berthelsen
Foto: Magni Øvrebotten
Den 11. desember 2023 er det 30 år sidan vegen mellom Botnane og Sagebø i Sørgulen vart opna av dåverande fylkesordførar i Sogn og Fjordane, Sjur Hopperstad (Sp).
Den dagen slutta ferja å gå og vi kunne køyre til og frå når vi ville, vi var ikkje lenger avhengige av båt eller ferje.
For å friske oppatt minna frå dagen brukar vi delar av reportasjen i Firdaposten, frå 13.desember 1993. Utklyppa er frå framsida og ei heilside i avisa:
Då alle vegar førte til Årebrot
Aldri før har nemninga «julekveld på forskot» høva betre enn på Sagebø laurdag. Snøen lava ned under vegopninga, og arrangørane hadde til og med kosta på seg eit juletre med lys. Under treet låg ein pakke med 13 kilometer med møteplassar.
Vidare skriv journalist Hans Morten Sundnes: Medan Smørhamn-ferja forsvann i snøkavet mot Bremanger, stoppa bilane opp ved Sagebø for siste gong. Kan hende var det også siste gong på lenge Sogn og Fjordane skulle opne eit slikt fylkesveganlegg.
– Det er ikkje kvardagskost i dag å opne store fylkesveganlegg, fastslo vegsjef Lars Lefdal. Det merka ein også på Firda Billag-direktør, Bjørn Nordberg, som knipsa på høgt turtal i snøføyket. Per Ytrehus hadde tatt vegen over fjorden på si siste vegopning som samferdslekomiteleiar.
Først og fremst tilhøyrde dagen likevel gamle og unge mellom Sørgulen og Villevik-kaia. Alle flokka dei seg føre flaggportalen, juletreet og talaroverbygget medan fylkesordførar Sjur Hopperstad tok mikrofonen og det aller første «Mellom bakkar og berg»-sitatet den laurdagen:– Ja, slik er det – og slik ynskjer me å ha det også i framtida. Me ynsker at forholda vert lagt slik til rette at folk kan byggje og bu der dei høyrer heime – der dei har røtene sine, la han til, kvessa saksa og opna ei ny verd for sørvestlege Bremanger og nordvestdelen av fastlands-Flora.
– Fridom, tok leiar i Arbeidsnemnda for fast vegsamband Årebrot og Botnane, Åsmund Berthelsen, i då vegfesten starta. Ordvalet var sterkt, men ingen av dei høgtidssame langs langborda fann dei upassande. Vegfesten i Årebrot grendahus var prega av sterke ønsje om å finne høvelege ord i slutt-timen for 50 år med vegkamp.
I reportasjen går det vidare fram at det var samla 200 menneske til matservering og program i Årebrot grendahus. Det var stappfullt med folk både i salen, det største klasserommet og i gangen. Vegfesten markerte slutten på 50 års kamp for veg og journalisten spør: «Kan hende har dei mange åra utanom asfaltnettet vore med på å odle ordkunst og diktarsjeler? For dei er det mange av mellom Sørgulen og Årebrot-skulen», og han ramsar opp: «Knut Gulestø (som hadde skrive prolog), Sigrid Øvrebotten (som hadde skrive song), Jan-Magnus Bruheim (som hadde budd i Botnane og det vart brukt dikt av) og Fridtjov Urdal (som hadde skrive duolog i høve vegopninga, framført av Åsmund Berthelsen og Torbjørn Øvrebotten), og talar av Johannes Nordbotten, Åge Tansøy og mange. mange fleire».
«Alle hadde sin måte å uttrykkje seg på, men dei sa om lag det same: Signe ferja og det som var. Takk for vegen og kampen i lag», skreiv journalisten i Firdaposten.
«Masar du lenge nok blir dei leie»
I Arbeidsnemnda for fast vegsamband til Årebrot og Botnane hadde fleire vore medlemmer fram gjennom åra. Den dagen vegen vart opna var desse med: Åsmund Berthelsen, leiar, Johannes Nordbotten (1929-2022), Else Frøynes Sande, Håkon Årebrot og Randi Holsen. Dei hadde vore på tallause fylkesting for å snakke vegen si sak, og møtt mange nederlag. Johannes oppsummerte det slik, i fylgje Firdaposten:
– Har du masa lenge nok blir dei leie av deg til slutt, slo ein av dei eldste vegforkjemparane, Johannes Nordbotten, fast. Fleire nytta ordet svangerskap om den femti år lange kampen for vegutløysing. Takken gjekk på kryss og tvers, sjølvsagt til den driftige Botnane-svigersonen Berthelsen, som leia arbeidsnemnda dei siste 11 åra, og slutta av med å leie maratonfesten. Takksemda for at vegen endeleg vart handfast gjekk særleg til engtrepenør Svein Yri, som faktisk har lagt grunn for vegen heilt inn til riksvegkrysset på Myklebust.
Trass i gleda, verka det som alle i salen var klar over at dei også sa farvel til noko verdfullt. – Det var verdiar i dei veglause grendene. Dei hadde ei ro og eit fellesskap. No må vi finne nye former for desse verdiane, sa festleiar Åsmund Berthelsen og fekk mange med seg. Heidringa av Ragnvald Sørbotten var også ein måte å gjere opp for det som har vore. «Krumtappen i Botnane» blei 69-åringen kalla. Frå 50-åra til siste ferjestogg har Sørbotten vore ekspeditør på Botnane-kaia. Men han har også vore postopnar, transportert mjølka og vore linjevakt for kraftlaget. No må han og dei andre bu seg på eit anna liv.
– La forandringane kome, mana Fridtjov Urdal. Heilt til slutt klipte også Åsmund Berthelsen av navlesnora til fortida: – No er Arbeidsnemnda for fast vegsamband til Årebrot og Botnane oppheva», sitat slutt frå Firdaposten 13. desember 1993.
PS: Når eg kjem meg heim til Botnane skal eg sjå i albuma til far min, Arne Øvrebotten. Der er det nok bilete frå både opninga på Sagebøen og festen på Årebrot 11.12.1993.
Magni Øvrebotten 14.11.2023.
Sommarkveld i Botnane. Moloen i inste Stegen i Øvrebotten. Foto: Gerd Gjelsvik.
Sidan i sommar har det blitt lagt ut mange fine bilete på Fjesboksida til grendalaget, frå strekninga Myklebust – Sørgulen – Botnane – Villevika. Med signaturen GGJ. Kven er det, har vi lurt på. Det syner seg å vere Gerd Gjelsvik, frå Førde, som i årevis har vore hekta på å fotografere båtar og har reist mykje til Florø og andre kyststrok for å kome dei nær nok.
No har ho blitt heilt forgapt i denne strekninga og av kor nær ho kjem båtane i Botnane. Ho er redd folk byrjar lure på denne dama som helst kjem køyrande i skyminga eller tidleg morgon, då det er best lys til fotografering. – Eg vil at folk skal forstå at «det er berre ho Gerd» når dei ser ein grå SUV med KH-skilt. Dei treng ikkje vere på vakt, dei treng ikkje bekymre seg for at eg planlegg å bryte meg inn neste gong eg kjem, seier Gerd Gjelsvik.
Gerd er redd for å kome inn på eit privat tun og kjenne seg til bry. Ho fotograferer frå bilvindauget og går sjeldan ut av bilen. Gjer ho det er ho avhengig av krykkjer og rullestol. 61 år gamle Gerd Gjelsvik har hatt den nevrologiske sjukdommen MS sidan ho var 28 år, og eit fall for 12 år sidan gjorde at eine foten vart tung å dra med seg, sokalla droppfot. Det tek såleis si tid å finne beste plassen å stå med bilen for å få teke dei bileta ho ynskjer. Ho reiser helst åleine for å kunne stoppe der ho vil, sitte så lenge ho vil, og drive på til ho er fornøgd med bileta.
Gerd Gjelsvik med Pollen i Botnane i bakgrunnen. Men det er sjeldan ho forlet bilen for å fotografere. Foto: Magni Øvrebotten.
– Tenk å bu på ein slik plass
– Når eg svingar av på Myklebust får eg ei slik god kjensle, som berre forsterkar seg når eg nærmar meg Botnane. Eg reiser mykje rundt omkring, men denne kjensla får eg berre her. Fyrste gongen eg kom hit var det for å kome nærmare båtane, men så vart eg så fasinert av naturen. Han minner meg om å reise ut til Stavestrand og Staveneset heime frå Kvammen. Men det er noko eige her. Eg håpar folk ser det eg ser, og eg vil gjerne dele denne opplevinga. Tenk å bu på ein slik plass, dei er jammen heldige, seier Gerd Gjelsvik.
Etter at ho byrja legge ut bilete på Fjesboksida til Botnane og Årebrot grendalag og Sogn og Fjordane i bilete får ho respons på kva det heiter der ho har teke bileta, og blir på det viset betre kjend med stadnamna enn kartet hjelper henne med. Fyrste gongen ho var i Botnane kom ho i kontakt med ei dame som tipsa henne om å legge bileta ut på Fjesboksida til grendalaget.
– Ho ba meg stoppe til kaffi når eg kom på tilbaketuren, men då var eg så sliten at eg måtte kome meg heimatt. For meg er det terapi å fare rundt på desse turane. Eg kjem inn i ei boble, leve her og no og tenkjer ikkje på at eg MÅ noko.
Her kjem ein både nær på båtane og får Kinnaklova i bakgrunnen. Foto: Gerd Gjelsvik.
– Korleis byrja denne fasinasjonen av båtar?
– Eg vaks opp i Kvammen i Førdefjorden og var van med å ta båt same kvar vi skulle. I den tida var det også mykje større båttrafikk på fjorden enn det er i dag. Eg hugsar lydane, lukta av tjøre, tauverk. Ja, eigentleg er eg vel fasinert av alt som har sjel i seg, som gamle båtar, hus, naust og bilar. Men det er noko spesielt med båtar…………………
– Eit sakn?
– Ja, absolutt. Eg gifta meg, fekk tre søner og budde slik til i Førde at eg ikkje såg sjøen. Eg sakna sjøen, så eg byrja å køyre dit det var sjø og båtar å sjå, særleg til Florø. Har vore mykje på kaia der og fotografert båtar fram gjennom åra. Der spurde eg også folk om kvar eg skulle fare for å fylgje båtane nordover leia, til det eg no skjønar er Årebrot og Botnane. Men det var ukjent for dei i Florø, det virka som det korkje var veg eller båtsamband dit. Men i sommar tok eg endeleg kartet fatt sjølv.
Kvinnfolk og båtar
Gerd Gjelsvik vart uføretrygda i 1993, på grunn av MS-sjukdomen. Ho prøvde å arbeide så mykje ho makta og selde kjemikaliar og reingjeringsmiddel til mellom anna båtar. Ho følgde med på skipslistene og vart med i ei gruppe på nettet om lastebåtar. – Der diskuterte eg med karane om korleis ein før heiste dyr om bord i båtane, slik eg hugsa det frå heime i Kvammen. Men som kvinnfolk følte eg meg ikkje heilt velkomen i den gruppa. Det var nok av andre grupper å vere med i, så deretter vart det sider for fraktebåtar, fjordabåtar og fiskebåtar eg konsentrerte meg om.
– Er det framleis nokon som reagerer på at du som kvinnfolk er så oppeken av båtar?
– Ja, det er det, men det får dei berre gjere. Det er ikkje genetisk bestemt at det er ei interesse berre for menn. Eg får mykje skryt for videoane eg tek og legg ut, der kjem også lyden med. På nyare båtar er det mest ikkje lyd, veit du….
– Kva gjer det med deg å reise rundt og ta bilete?
– Det er reine terapien for meg. Då slappar eg av, nyt det og blir glad av det. Trur mange ikkje forstår korleis det er, kor viktig det er å kome seg ut og oppsøke noko som gjev meg opplevingar og kontakt med folk. Eg kjenner meg betre. Ja, eg føler faktisk at eg også går litt betre når eg har vore ute på desse turane mine.
– Korleis unngår du å bli bitter?
– Det hjelpe ingenting å sette seg ned å synest synd i seg sjølv, det vert ein berre verre av, tru meg. Men eg har hatt stor nytte av at eg er så sta. Livet har også lært meg at det er meir helsebot i å vere positiv enn negativ. Ikkje henge meg opp i bagatellar, ikkje ta sorgene på forskot. Sjølv når ting virkar håplause så ligg det noko godt der framme.
Motiv frå Uravika. Foto Gerd Gjelsvik
Stamcellebehandling i Mexico
– I 2016 tok du stamcellebehandling mot MS i Mexico?
– Ja, men eg gjekk mange rundar med meg sjølv før eg våga meg på det. Det var mykje tru og tvil, både av økonomiske grunnar og helsa. Om eg ikkje hadde øydelagt eine foten i 2011 veit eg ikkje om eg hadde teke stamcellebehandling. Eg hadde i alle høve ikkje kunna gjort det utan at eks-mannen min var med meg til Mexico og også hjelpte meg økonomisk. Det er ikkje mange slike eks-menn, legg ho til.
Det er helsebot i turane rundt om for å fotografere, meiner Gerd Gjelsvik. Foto: Magni Øvrebotten.
Etter stamcellebehandlinga har ikkje MS-sjukdomen utvikla seg vidare, men dei skadane han hadde gjort dei mange åra før stamcellebehandlinga er der. Den avstiva ankelen på venstre foten gjer at ho kan gå med høgre foten, men ikkje den venstre. Det krev sterke armar å ta seg fram med krykkjer, og rullestolen bør vere i nærleiken. Det er den ho brukar mest.
– Men så glad som du er i sjøen, bur du slik at du ser sjøen no?
– Ja, eg leige eit hus på Hornnes i Førde. Fyrste gongen eg var der kom det sigande ein båt inn fjorden og eg var heilt fortapt. Eg er eigentleg ikkje noko bydame, men med den helsa eg har, og born og borneborn i Førde er det praktisk å bu her. Men hadde eg vore friskare hadde draumen vore å bu i Botnane, der det går alle slags båtar forbi stoveglaset heile tida. Då hadde eg landa 100 %. Håpar dei veit kor heldige dei er dei som bur der. Så får eg kome på turane mine for å fotografere, i alt slags ver, seier Gerd Gjelsvik.
Intervju Magni Øvrebotten 29.10.2023
(29.10.2023) Det heiter seg at vil du ha noko gjort skal du be nokon som har nok å gjere frå før om å gjere det. Kanskje var det slik leiaren i Botnane og Årebrot grendalag tenkte då han i fjor spurde Britt Maret Sunde om ho kunne få med seg folk og lage til ei julemesse?
– Åsmund hadde fått med seg at vi var nokre kvinnfolk som møttest på Årebrot grendahus for å sy i lag og lurde på om vi kunne ta opp tråden frå tidlegare julemesser i Botnane og i Vindspollen? Vi fekk frie tøylar, drøfta det litt og vart samde om å prøve med julemesse og kafe på Årebrot grendahus. Sjølv om vi var litt skuffa over frammøte i fjor, gjev vi oss ikkje og prøver på nytt laurdag 25. november, frå 13.00-16.00, seier Britt Maret Sunde.
Britt Maret Sunde på julemessa i fjor med strikka og quilta ting ho har laga. Det er også handarbeid av andre på dette bilete.
Etter julemessa i fjor møtte ho fleire som ikkje visste at ein på laurdagar kan ta rutebåt frå Florø til Villevika. Båten går frå Florø kl. 13.00 (båten til Smørhamn), er framme på Villevika kl.13.10, med retur til Florø kl.16.00. Dei som ikkje er førte til å gå frå kaia til grendahuset kan avtale skyss med å ringe Britt Maret på førehand, så vert det organisert køyring.
– Med dette tidsrommet til rådvelde har folk god tid til både å sjå, drikke kaffi og ete heimelaga mat på kafeen, før dei bestemmer seg for kva dei vil handle, seier Britt Maret. Ho er litt forundra over kor få som veit kvar Botnane og Årebrot er. – Folk trur Årebrot er ei øy, utan samband med omverda!
Dei som vil ha ekstra god tid på julemessa og kafeen kan kome med bil langs Frøysjøvegen, der dei tek av i Myklebustkrysset rett etter/før Magnhildskar-tunellen, alt etter om dei kjem fylkesveg 614 frå Førde/Florø-kanten eller frå Svelgen/Nordfjord. Det står Botnane på skiltet og det er berre å køyre vidare sørover derifrå, så endar ein på Årebrot. Grendahuset der har adresse Frøysjøvegen 4200 og det er god plass til å parkere.
Årebrot grendahus, Frøysjøvegen 4200.
Kvalitet i både mat og handarbeid
I år er det ti utstillarar med kvalitetsprodukt innan mat og handarbeid på julemessa. Der er arbeid i toving, strikking, tegerbinding, quilting, måling på stein og tre. Av mat er det honning, lefser, natronkaker, fiskebrød og kanskje meir når vi kjem så langt.
I tillegg kan ein førehandstinge røykt laks, som vert levert på julemessa. Det gjer ein med å ringe Kåre Vedvik direkte på mobil 41 32 55 02. Det kostar kr. 350 for ei halv lakseside, som er delt i fire og vakumpakka. Julemessa og kafeen vert avslutta med eit lynlotteri med gevinstar frå messa, der inntekta går til grendahuset på Årebrot.
– Men er det ikkje vanskeleg å konkurrere med alle julemessene som er rundt om?
– Jau, det er det sjølvsagt. Men vi har prøvt å styre unna å ligge for tett opp til liknande arrangement i Florø. Sanitetsbasaren der er 5. november og julemessa 11. november. Då er det litt pust i bakken før vår julemesse 25. november. Vi håpar på fint ver og godt føre, og at både lokalbefolking og andre kan ha glede av å møtas ein laurdag på Årebrot grendahus. Til mat, prat og julehandel. Det er ein utstillar i kvar sjanser. – Vi skal ikkje konkurrere med kvarandre i ei slik lita bygd, slår ho fast. I tillegg er det utstillarar frå både Kalvåg, Svelgen, Florø, Førde og Myklebust.
Strikkar over alt
Britt Maret Sunde strikkar på eit par lubbar medan vi snakkar. Ho er av dei som alltid har eit handarbeid i hendene eller i veska. – Eg strikkar på båten, på bussen, ja, over alt om høvet byr seg. Det strikkearbeidet som krev konsentrasjon ligg heime, det eg kan tyte til er med på tur.
– Du syr og strikkar til julemessene heile året du då?
– Ja, eg driv med handarbeid heile året, men ikkje med tanke på messene/basarane. Eg gjev vekk mykje, men litt har eg att til basarar og julemesser.
– Har du alltid vore oppteken av handarbeid?
– Ja, eg lærde å strikke då eg var seks år gamal. Heime på Askrova hadde vi ei gamal tante av far min buande på loftet. Kristofa Sunde heitte ho, trur jentenamnet hennar var Sørgulen. Det var ho som lærde meg å strikke. Ho hadde tid, det hadde ikkje farmor og mamma. Og dei tre damene hadde alltid handarbeid i hendene når dei sette seg ned. Det var slik det var den tida, no er det meir uvanleg, sjølv om strikkelysta har teke seg opp blant folk.
Britt Maret fortel at mora fekk seg elektrisk symaskin då Britt Maret var 7-8 år, og ho fekk lov til å bruke den nye maskina!! Mora var mindre redd for at ho skulle øydelegge den enn bestemora si gamle sveivemaskin. – Vi var fire sysken, bror min var eldst og eg var eldst av oss jentene, så eg sydde dokkekle til systrene mine. Bror min snikra i kjellaren saman med pappa. Ein gong hugsar eg han sa at «den jentungen syr opp ei heil formue i tråsneller», men då fekk han raskt svar frå mamma: «og den andre halvparten av formuen går til spikar», ler ho. Men sjølv om det gjekk mykje i handarbeid var det også aksept i familien for å lese bøker, og Britt Maret likte å sitte i ein krok for seg sjølv og lese.
Det er vid og vakker utsikt frå hytta til Britt Maret Sunde, her sørover mot Villevika, der rutebåtane legg til kai.
Alltid likt meg på Årebrot
No har Britt Maret Sunde leilegheit i Florø og hytte på Årebrot. Hytta kjøpe ho i 2020. Det er ei hytte med utsikt over skipsleia, Villevika og øyriket utanfor Årebrot. Ein kan lett bli sittande å glo her, med naturen og særleg sjøen så nær innpå seg.
– Du var gift med Håkon Årebrot og budde her frå 1975 til 1995, så skilde de lag og du busette deg i Florø og bygde deg seinare ny hytte på Nekkøya. Men så selde du den og kjøpe hytte på Årebrot. Kvifor?
– Eg har alltid likt meg godt her på Årebrot, det minner meg om Askrova og eg er glad i naturen, sjøen og fjella. Her er flott å sykle og gå tur, og med ei hytte som treng oppussing vert eg ikkje arbeidslaus. Treng eg litt hjelp kan eg spørje Håkon om det, verre er det ikkje. Dessutan er det lettare å kome seg til og frå her med båt, sidan eg ikkje har bil. Eg likte aldri å køyre bil, så eg brukar beina, sykkel, båt, buss og fly. Nokon må gjere det også.
Nordsjøen var ein god arbeidsplass
Ho er van med å reise og ta seg fram etter over 30 år på plattform i Nordsjøen. Der var ho reinhaldsleiar dei fleste åra. – Eg likte meg verkeleg godt i Nordsjøen. Det var travelt, men flott å arbeide der. Mykje godt kameratskap og venskap. Der må ein lære seg å leve tett på andre, ta omsyn og ikkje ryke uklar med folk. Blir det ei konflikt må du rydde opp i den, elles kan du ikkje vere der, rett og slett.
Britt Maret Sunde var 33 år då ho byrja å arbeide i Nordsjøen og hadde tre born heime på Årebrot, den yngste var tre år då ho byrja i Nordsjøturnusen. I starten var det to veker ute og tre veker heime, seinare vart det to veker ute og fire veker heime. Tolv timars arbeidsdag i to veker når ho var på arbeid. I 2017 vart ho langtidssjukmeld og tok tidleg pensjon 63 år gamal. Ho er revmatikar og kunne ikkje arbeide så mykje lenger.
– Mi store frykt då eg slutta i Nordsjøen var å bli sittande i ein stol, gamal og einsam. Eg bestemte meg for å vere aktiv, og no har det teke heilt av, ler ho. Britt Maret er aktiv i Saniteten i Florø, Flora husflidslag og ho er leiar av Flora revmatikarlag.
– Vi prøver å vere aktive med å få folk ut, gje dei opplevingar, trene i terapibassenget og bli med på ein fast gåtur i veka. Vi har mange medlemmer, men få er aktive. Det må vere opp til den einskilde, men det er kjekt å sjå kor folk blomstrar opp når dei berre kjem seg ut. Han kjem tidsnok den dagen vi vert sittande i ein stol og ikkje kan gjere det vi vil, seier Britt Maret Sunde med ettertrykk.
Tekst og bilete Magni Øvrebotten, 29. oktober 2023
Årebrot grendahus, Frøysjøvegen 4200, på Årebrot, er ein stad å kjøpe julegåver laurdag 25. november, frå 13.00-16.00. Då er der julemesse og kafe. Du kan køyre dit sjølv eller ta båt frå Florø kl. 13.00 (båt til Smørhamn), som stoppar på Villevika kl. 13.10, og retur frå Årebrot kl.16.00. Treng du bilskyss til/frå grendahuset let det seg ordne etter avtale, seier primus motor for julemessa Britt Maret Sunde.
Det er ti utstillarar med arbeid i strikk, toving, tegerbinding, quilting, måling på stein og trematerialer, og mat som honning, røykelaks, natronkaker, lefser og fiskebrød. Kanskje endå meir når vi kjem så langt.
Kåre Vedvik tek mot bestilling av røykt laks, til kr. 350 for ei halv lakseside, delt i fire og vakumpakka. Desse må ein bestille direkte hjå Vedvik på mobil 41 32 55 02, for levering på julemessa.
Dagen vert avslutta med eit lite lynlotteri med gevinstar frå julemessa. Inntekta går til Årebrot grendahus.
Desse stiller ut på julemessa på Årebrot 25. november:
Linda Førde, småstrikk
Merethe Langeland, toving/nålefilting
Åsmund Berthelsen, tegerbinding
Bente Årebrot, strikking
Bjørg Kleiven, hobbysløyd
Jackeline Førde, kosedyr og måla stein
Britt Maret Sunde, quilting
Kåre Vedvik, røykt laks
Kari Hauge, honning
Anne-Karin Holm Årebrot, lefser og natronkaker
Her er bilete av litt av det som er til sals på julemessa på Årebrot 25. november:
